Klasyfikacja produktów kosmetycznych do naturalnych lub konwencjonalnych może stwarzać problemy, ponieważ wciąż brakuje ściśle określonych regulacji dotyczących dokładnej definicji kosmetyku naturalnego. Brakuje jasno postawionej granicy między kosmetykiem naturalnym a konwencjonalnym, co często jest wykorzystywane przez firmy kosmetyczne reklamujące swoje produkty jako naturalne. Często tylko analiza składu produktu może uchronić nas przed pomyłką. W ogólnie przyjętej definicji kosmetyk naturalny to produkt składających się w większości z składników naturalnych. W procesie jego produkcji mogą być wykorzystywane wyłącznie procesy fizyczne, a zastosowane składniki nie mogą wywoływać negatywnego działania na skórę. W przypadku kosmetyków organicznych istnieją o wiele bardziej restrykcyjne kryteria. Kosmetyk musi zawierać ponad 95% składników naturalnych pochodzących z ekologicznych upraw, a zastosowane składniki muszą posiadać certyfikaty potwierdzającą ich pochodzenie. W przypadku kosmetyków konwencjonalnych nie ma takich wymogów.
Porównanie kosmetyków
Porównanie składu produktu naturalnego i konwencjonalnego najlepiej przedstawia poniższa ilustracja.
Różnice dotyczą ilości jak również rodzaju zastosowanych substancji. W pierwszej kolejności możemy zauważyć, że kosmetyki konwencjonalne zawierają znacznie więcej fazy wodnej w stosunku do naturalnych. Jak wiemy woda jest obojętna dla naszej skóry i nie wykazuje żadnego działania kosmetycznego. Natomiast w przypadku kosmetyku naturalnego stosowane są hydrolaty pozyskiwane z roślin, które posiadają składniki bioaktywne. W takim przypadku już baza kosmetyku wykazuje działanie pielęgnacyjne dla skóry. Druga bardzo istotna różnica dotyczy fazy tłuszczowej. W kosmetyku naturalnym stanowi znaczniej większą część produktu niż w przypadku konwencjonalnego. Różnica dotyczy również zastosowanych składników. W kosmetyku naturalnym znajdziemy oleje pochodzenia roślinnego, natomiast w kosmetykach konwencjonalnych syntetyczne substancje tłuszczowe, które często są pochodnymi ropy naftowej. To samo dotyczy zastosowanych emulgatorów. Kosmetyki naturalne posiadają emulgatory roślinnego pochodzenia, czego nie możemy powiedzieć o konwencjonalnych opartych na syntetycznych substancji emulgujących. W przypadku substancji aktywnych kosmetyki naturalne posiadające wyciągi roślinne wykazujące wielokierunkowe działanie oraz wysoką biokompotybilność ze skórą. W kosmetykach konwencjonalnych często stosowane są substancje o niskiej zdolności wnikania do skóry oraz o małej stabilności. Ostatnią istotną różnicą między kosmetykami są zastosowane barwniki, substancje zapachowe i konserwanty. Kosmetyki naturalne bazują wyłącznie na barwnikach pochodzenia naturalnego i naturalnych konserwantach. Substancje zapachowe zastępują często zastosowane olejki eteryczne lub naturalny zapach wyciągów roślinnych. Natomiast w kosmetykach konwencjonalnych często stosowane są chemicznie uzyskane substancje zapachowe i barwniki, nie wspominając o szeregu konserwantów o niekorzystnym działaniu dla skóry.
Oleje
Substancje tłuszczowe są bazą bardzo dużej części produktów kosmetycznych. Aplikujemy je na skórę w postaci kremu do twarzy, mleczka do ciała czy emulsji do demakijażu. Częstotliwość kontaktu substancji tłuszczowych ze skórą jest naprawdę duża, dlatego warto zwrócić szczególną uwagę jakie emolienty znajdują się w naszym kosmetyku. W przypadku kosmetyków naturalnych jako substancje tłuszczowe stosowane są oleje pozyskiwany z roślin pochodzących z upraw ekologicznych. Co ważne oleje nie są rafinowane i tłoczone na zimno, co pozwala na zachowanie wszystkich cennych składników aktywnych. Dodatkowo oleje naturalne są łatwo absorbowane przez skórę. Oleje roślinne są bogatym źródłem NNKT, których braki powodują nieprawidłowe funkcjonowanie skóry. Dzięki NNKT nasza skóra funkcjonuje prawidłowo i jest bardziej odporna na działanie czynników zewnętrznych. Jest to szczególnie istotne w przypadku skór problematycznych oraz dotkniętych schorzeniami taki jak: atopia, łuszczyca czy trądzik. W przypadku takich schorzeń regularne stosowanie kosmetyków opartych na olejach naturalnych przynosi bardzo dobre efekty terapeutyczne. Ponadto oleje roślinne zwierają dużą dawkę antyoksydantów, które są strażnikami młodego wyglądu skóry. Natomiast w kosmetykach konwencjonalnych jako tłuszczową bazę produktu stosowane są syntetyczne oleje pochodzenia petrochemicznego, które tworzą na skórze nieprzepuszczalną warstwę, która wpływa na zaburzenie prawidłowego funkcjonowania skóry. Ponadto nie dostarczają skórze żadnych cennych składników aktywnych. W składzie INCI syntetyczne substancje tłuszczowe możemy znaleźć pod takimi nazwami jak: Mineral Oil, Petrolatum, Paraffinum-Liquidum, Cera Microcristallina, Parafin.
Substancje powierzchniowo czynne
Substancje powierzchniowo czynne jako środki myjące są stosowane w produktach zmywalnych do oczyszczania włosów i ciała takich jak szampony, żele pod prysznic i produkty do demakijażu. W kosmetykach środki powierzchniowo czynne swoje zastosowanie znajdują również jako emulgatory, pozwalające na połączenie fazy wodnej z olejową i utworzenie emulsji. Jest to szeroka grupa składników kosmetycznych, a wśród tej grupy znajdują się zarówno łagodne jak i drażniące środki powierzchniowo czynne. W kosmetykach naturalnych znajdziemy wyłącznie delikatne substancje myjące, które nie powodują naruszenia naturalnego płaszcza skóry i nie wysuszają jej. W kosmetykach naturalnych często stosowany jako środek myjący jest składnik Cocamidopropyl Betaine, delikatny środek myjący o właściwościach renatłuszczających. Wykazuje on mniejsze działanie pianotwórcze w stosunku do silniejszych substancji myjących, ale gwarantuje utrzymanie prawidłowego nawilżenia skóry i włosów. W kosmetykach konwencjonalnych najczęściej stosowane są detergenty o silnym działaniu myjącym i pianotwórczym. Niestety ich intensywne działanie może powodować podrażnienia i wysuszenie skóry. Są szczególnie nietolerowane przez osoby posiadające skórę skłonną do podrażnień, alergiczną oraz suchą. To samo dotyczy emulgatorów stosowanych w kosmetykach, w naturalnych znajdziemy wyłącznie emulgatory pochodzenia naturalnego, natomiast w przypadku konwencjonalnych stosowane są syntetyczne surowce PEG (glikol polietylenowy), które wpływają na osłabienie i pogorszenie stanu skóry. Powodują również zwiększenie przepuszczalności bariery naskórkowej, co może skutkować łatwiejszym wnikaniem szkodliwych substancji.
Substancje czynne
Substancje aktywne spełniają kluczowe zastosowanie w kosmetykach. To dzięki nim, dany kosmetyk może spełniać swoją funkcję i poprawić wygląd naszej skóry. Najważniejsze, aby zastosowany związek był w odpowiednim stężeniu i miał zdolności wnikania w skórę. Substancje pozyskiwane z roślin spełniają wszystkie wymienione warunki. Ponadto wykazują wielokierunkowe działanie na skórę, a bezpieczny sposób ich pozyskiwania nie powoduje zmniejszenia ich aktywności. Składniki aktywne mogą być pozyskiwane z różnych części rośliny oraz w różnych postaciach tj. ekstrakty czy oleje. Jedna substancja można wykazywać działanie nawilżające, odmładzające, antyoksydacyjne, łagodzące oraz przeciwzapalne. Dzięki temu możemy uzyskać kosmetyki odpowiadające na wszystkie potrzeby każdego rodzaju skóry. Istotne jest również, aby składniki były pozyskiwane z ekologicznych upraw. Wtedy mamy pewność, że surowiec jest najwyższej jakości, a jego skuteczność nie została zmniejszona przez niewłaściwą uprawę. W przypadku substancji aktywnych zastosowanych w kosmetykach konwencjonalnych często istnieje problem biozgodności ze skórą. Innowacyjne składniki nie mają możliwości wnikania w skórę. Pozostając na powierzchni skóry mogą blokować prawidłowe funkcjonowanie gruczołów łojowych i powstawanie zaskórników. Inna kwestią jest większa skłonności do powodowania alergii i podrażnień niż w przypadku substancji naturalnych.
Witaminy
Obecność witamin w kosmetykach jest niezbędna do utrzymania naszej skóry w dobrej kondycji przez lata. Ich niedobór może sprzyjać powstawaniu różnych zmian chorobowych. W kosmetykach naturalnych występuje szereg witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i wodzie. Obecność witamin w każdym produkcie naturalnym zawdzięczamy obecności olejów i wyciągów roślinnych w których naturalnie występują witaminy. Tak więc już sama baza produktu pozwala nam na uzupełnienie brakujących witamin. Dodatkowo proces tłoczenia oleju na zimno pozwala na zachowanie wszystkich witamin rozpuszczalnych w tłuszczach w najwyższej postaci. Natomiast kosmetyki konwencjonalne często uzupełniane są dodatkowo o różne witaminy, jednakże ich aktywności i stabilność często jest znacznie niższa. Ponadto wnikanie witamin może być utrudnione w przypadku zastosowanie nieodpowiedniej bazy kosmetyku.
Olejki eteryczne i substancje zapachowe
Olejki eteryczne wykazują silny wpływ na skórę, ponieważ zawierają wysoką koncentrację substancji aktywnych. Jednakże ich skuteczność działania uzależniona jest od jakości zastosowanego olejku. A tu niestety bywa różnie! Olejki eteryczne są częstym składnikiem kosmetyków naturalnych ze względu na swoje wszechstronne działanie oraz przedłużanie trwałości produktu. Ze względu na łatwość wnikania w skórę olejki eteryczne pozwalają na szybkie uzyskanie zadawalających efektów kosmetycznych. Olejki eteryczne ułatwiają również wnikanie innych składników aktywnych obecnych w kosmetyku. Wykazują działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, antybakteryjne oraz przyspieszają gojenie. Ich zastosowanie doskonale sprawdza się w przypadku skór dojrzałych, suchych, wrażliwych oraz tłustych i trądzikowych. Ponadto nadają gotowemu produktowi piękny, ale przede wszystkim naturalny zapach. W przypadku kosmetyków konwencjonalnych olejki eteryczne są rzadko spotykanym składnikiem. Niewątpliwe wynika to z faktu, że zastosowanie olejku dobrej jakości jest kosztowne. Zamiast naturalnego zapachu jaki może nadać nam olejek stosowane są syntetyczne substancje zapachowe, które są częstą przyczyną występowania alergii. Ponadto olejki eteryczne stosowane w kosmetykach, których baza kosmetyczna posiada dużo syntetycznych składników słabej jakości może przyczynić się do pogorszenie wyglądu naszej skóry. Wynika to z wcześniej wymienionej zdolności zwiększenia penetracji innych składników kremu w głąb skóry. W przypadku składników nafaszerowanych dużą ilością chemii spowodujemy ich łatwiejsze wnikanie do skóry. Dlatego kupując kosmetyki oparte na olejkach eterycznych wybierajmy produkty oparte wyłącznie na organicznych składnikach bazowych. Wtedy osiągniemy zamierzony efekt!
Zagęstniki
Zagęstniki w kosmetykach odpowiadają za uzyskanie odpowiedniej konsystencji produktu. Pozwalają nam na uzyskanie kosmetyku, który będzie miała odpowiednie właściwości sensoryczne. W kosmetykach naturalnych stosowane są zagęstniki organicznego pochodzenia. Najczęściej stosowana jest naturalna żywica i polimery. Pozwalają one na uzyskanie odpowiedniej konsystencji produktu, bez konieczności dodawania innych syntetycznych zagęstników. Nie wykazują one negatywnego wpływu na skórę. Natomiast w kosmetykach konwencjonalnych stosuje się zagęstniki syntetyczne takie jak: polimery kwasu akrylowego lub mieszanki naturalnych z syntetycznymi.
Konserwanty
Konserwanty to jeden z podstawowych wyznaczników odróżniający kosmetyki naturalne od konwencjonalnych. Wiele osób właśnie poszukując kosmetyku bez konserwantów przestawia się na pielęgnację organiczną. W kosmetykach naturalnych stosowane są bezpieczne substancje przedłużające trwałość produktu, które nie wykazują działania drażniącego na skórę. Jako składniki konserwujące stosowany w niewielkich ilościach jest naturalny alkohol roślinny, kwas cytrynowy oraz olejki eteryczne. Istotne jest również zachowanie najwyższej czystości podczas produkcji kosmetyków jak również higieniczne stosowanie produktu. Mała ilość konserwantów wiążę się z krótszym terminem ważności produktów jak również przechowywania ich w odpowiednich warunkach. W kosmetykach konwencjonalnych stosowany jest cały szereg syntetycznych konserwantów. Najczęściej stosowanymi konserwantami są parabeny i formaldehydy. Ich główną wadą jest wywoływanie alergii u osób z wrażliwą skórą. Ponadto ich obecność nigdy nie jest obojętna dla skóry.
Opracowanie i tekst: Olga Miedzińska, Warsztat Piękna.
Kosmetolog, ekspert pielęgnacji naturalnej. Absolwentka Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie.